Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam: 10 Sản Phẩm/Năm, Mục Tiêu Tham Vọng Hay Thách Thức Khổng Lồ?

## Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam: 10 Sản Phẩm/Năm, Mục Tiêu Tham Vọng Hay Thách Thức Khổng Lồ?

#ViệnHànLâmKHCN #KHCNViệtNam #ĐổiMớiSángTạo #ChuyểnGiaoCôngNghệ #PhóThủTướng

Trong bối cảnh cuộc đua công nghệ toàn cầu ngày càng khốc liệt, với sự bùng nổ của AI và AI tạo sinh, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (KH&CN Việt Nam) đang đứng trước thách thức to lớn: hiện thực hóa mục tiêu đưa ra thị trường ít nhất 10 sản phẩm nghiên cứu mỗi năm. Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, trong chuyến thăm mới đây, đã chỉ ra những tồn tại và đề ra định hướng phát triển chiến lược cho Viện.

Bài báo này phân tích những điểm mạnh, điểm yếu và thách thức mà Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đang đối mặt, đồng thời làm rõ tầm quan trọng của mục tiêu đầy tham vọng mà Phó Thủ tướng đề ra.

Hiệu quả hoạt động hiện tại còn khiêm tốn:

Phó Thủ tướng đã thẳng thắn chỉ ra những hạn chế của Viện:

* Khả năng tự chủ tài chính và nghiên cứu còn thấp: Cơ sở vật chất chưa đồng bộ, một số phòng thí nghiệm lạc hậu, quy mô và nguồn nhân lực còn hạn chế.
* Hợp tác quốc tế chưa hiệu quả: Mặc dù có quan hệ với hơn 70 đối tác tại 50 quốc gia, nhưng hiệu quả hợp tác vẫn chưa cao. Số lượng bài báo quốc tế, dù tăng dần, nhưng vẫn chưa đạt mức ấn tượng (khoảng 500-600 bài/năm), tập trung chủ yếu vào một số lĩnh vực như công nghệ vũ trụ.
* Hiệu quả đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa cao: Đây được coi là chức năng cốt lõi của Viện, nhưng chưa phát huy hết tiềm năng.
* Hành lang pháp lý chưa đồng bộ, thiếu cơ chế khuyến khích thương mại hóa: Đa số kết quả nghiên cứu chỉ dừng lại ở báo cáo hoặc ứng dụng hạn chế.
* Tầm ảnh hưởng quốc tế còn hạn chế: Viện chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ trong khu vực và trên trường quốc tế.

Mục tiêu 10 sản phẩm/năm: Một bước ngoặt hay một gánh nặng?

Để trở thành trung tâm KH&CN hàng đầu Việt Nam, dẫn đầu khu vực trong nghiên cứu cơ bản và ứng dụng, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cần đạt được những mục tiêu cụ thể. Phó Thủ tướng đề nghị Viện đặt mục tiêu phấn đấu đưa ra thị trường ít nhất 10 sản phẩm nghiên cứu mỗi năm trong 5 năm tới. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng, đòi hỏi sự thay đổi toàn diện:

* Tái cấu trúc bộ máy: Không chỉ cắt giảm nhân sự cơ học mà cần sàng lọc, lựa chọn và phát huy năng lực của những cá nhân xuất sắc.
* Lựa chọn lãnh đạo và nhóm nghiên cứu có tầm nhìn: Định hướng nghiên cứu phải phù hợp với xu hướng phát triển toàn cầu.
* Nâng cao năng lực nghiên cứu: Đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
* Thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu: Xây dựng cơ chế khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận và ứng dụng công nghệ.
* Đa dạng hóa nguồn lực tài chính: Tăng tính tự chủ tài chính cho Viện.
* Đẩy mạnh hợp tác quốc tế: Nâng cao tầm ảnh hưởng khoa học của Viện trên trường quốc tế.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh vai trò của các bộ ngành liên quan, đặc biệt là Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Tài chính, trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm.

Kết luận:

Mục tiêu 10 sản phẩm/năm của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam là một thách thức lớn nhưng cũng là một cơ hội để Việt Nam bứt phá trong cuộc đua công nghệ toàn cầu. Sự thành công của mục tiêu này phụ thuộc vào sự nỗ lực của toàn thể cán bộ, nhà khoa học, sự hỗ trợ của Chính phủ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành. Đây không chỉ là trách nhiệm của Viện Hàn lâm KH&CN mà còn là trách nhiệm chung của cả hệ thống KH&CN Việt Nam.

Phó Thủ tướng tham quan cơ sở vật chất và một số sản phẩm nghiên cứu của Viện Hàn lâm KHCN – Ảnh: VGP.

Trong xu hướng phát triển khoa học công nghệ thế giới, dòng vốn đầu tư cho khoa học công nghệ ngày càng cao, AI và AI tạo sinh phát triển ngày càng nhanh và tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế, cạnh tranh ngày càng khốc liệt về nguồn lực cho phát triển lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; chính phủ các nước đang nhanh chóng điều chỉnh chính sách và thúc đẩy hợp tác công-tư với tham vọng dẫn dắt lĩnh vực khoa học công nghệ, đặc biệt là trong các ngành chiến lược, như bán dẫn, AI…

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng lưu ý Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phải bám sát các xu hướng thế giới và thực tiễn của Việt Nam.

HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHƯA CAO

Theo đó, Phó Thủ tướng lưu ý một số thách thức lớn cần được Viện cần giải quyết trong thời gian tới.

Thứ nhất, khả năng tự chủ về tài chính và nghiên cứu khoa học của Viện còn thấp; cơ sở vật chất chưa đồng bộ, một số phòng thí nghiệm lạc hậu chưa đạt chuẩn quốc tế. Quy mô và nguồn nhân lực còn hạn chế.

Thứ hai, các hoạt động hợp tác quốc tế còn chưa nhiều, hiệu quả chưa cao, mặc dù có quan hệ với trên 70 đối tác tại 50 quốc gia. Đặc biệt, số lượng bài báo quốc tế có tăng dần qua các năm nhưng chưa cao (khoảng 500-600 bài/năm), chủ yếu tập trung vào một số lĩnh vực, như công nghệ vũ trụ.

Thứ ba, hiệu quả đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa tương xứng với tiềm năng. “Đây cũng là chức năng chính của Viện, nhưng thực sự chưa hiệu quả”, Phó Thủ tướng nhận định.

Thứ tư, hành lang pháp lý chưa đồng bộ, thiếu cơ chế khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Phần lớn kết quả nghiên cứu của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ mới dừng ở báo cáo hoặc ứng dụng giới hạn.

Thứ năm, tầm ảnh hưởng chủ yếu trong nước, chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ trong khu vực và trên trường quốc tế.

ĐƯA ÍT NHẤT 10 SẢN PHẨM TỪ NGHIÊN CỨU RA THỊ TRƯỜNG MỖI NĂM

Trên cơ sở chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và các nhiệm vụ triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ được xác định trở thành trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu Việt Nam, dẫn đầu khu vực trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ trình độ cao.

Để đạt được mục tiêu đó, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nêu một số định hướng và nhiệm vụ trọng tâm mà Viện cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.

Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm KHCN phải đặt mục tiêu, chỉ tiêu, sản phẩm cụ thể, phấn đấu ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường mỗi năm trong 5 năm tới – Ảnh: VGP.

Liên quan đến tổ chức bộ máy, cần tiếp tục nghiên cứu, coi đây là cơ hội để chúng ta tái cấu trúc lại bộ máy, không chỉ cắt giảm cơ học mà phải sàng lọc, lựa chọn và phát huy năng lực của những lãnh đạo, cá nhân để xây dựng tập thể xuất sắc.

Đặc biệt, phải lựa chọn được những cá nhân, trưởng nhóm nghiên cứu có định hướng, dẫn dắt các nghiên cứu khoa học có giá trị thời đại, phù hợp với xu hướng phát triển của khu vực và thế giới.

Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò đầu tàu trong nghiên cứu khoa học công nghệ; trở thành một trong các cơ quan tư vấn hàng đầu của Nhà nước trong hoạch định chính sách, chiến lược phát triển khoa học công nghệ và phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Cùng với đó là nâng cao năng lực nghiên cứu thông qua việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; nâng cấp cơ sở vật chất, đa dạng hóa nguồn lực tài chính, tăng tính tự chủ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nâng tầm ảnh hưởng khoa học.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ phải đặt mục tiêu, chỉ tiêu, sản phẩm cụ thể, phấn đấu ít nhất 10 sản phẩm từ nghiên cứu ra thị trường mỗi năm trong 5 năm tới.

Về giải quyết một số vướng mắc cụ thể mà Viện báo cáo, Phó Thủ tướng khuyến khích phân quyền triệt để, quản lý theo đầu ra, hậu kiểm; giao nhiệm vụ gắn với đề xuất, nâng cao tinh thần chịu trách nhiệm; quản lý sản phẩm hiệu quả.

Các bộ, đặc biệt là Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính trong quá trình sửa đổi Luật KHCN và đổi mới sáng tạo, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý tài sản công… quan tâm tháo gỡ khó khăn, để các nhà khoa học chuyên tâm làm nghiên cứu.

Phó Thủ tướng đề nghị Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ tiếp tục phát huy tinh thần “dám nghĩ, dám làm, dám thử, dám tiên phong” trong nghiên cứu cơ bản và phát triển công nghệ chiến lược, vượt qua mọi rào cản để tạo nên những bước đột phá, đưa Việt Nam tiến bước vững chắc trên con đường trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, giàu mạnh, hùng cường vào năm 2045.

“Chính phủ sẽ luôn đồng hành, tạo mọi điều kiện thuận lợi để Viện Hàn lâmViện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ hoàn thành sứ mệnh”, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng khẳng định.

Bạch Dương