Thảm kịch sông An Giang: Lời khai vô hồn che giấu vết thương không lành?

## Thảm kịch sông An Giang: Lời khai vô hồn che giấu vết thương không lành?

#AnGiang #thamnhung #moicat #tainguyenmoitruong #phattrienbenvung

Tại bục khai báo của TAND TP HCM, ba cựu lãnh đạo tỉnh An Giang đã trình bày những sai phạm của mình. Điều gây ám ảnh người dự khán không phải là mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, mà là thái độ vô cảm, thản nhiên của các bị cáo khi thuật lại việc “rút ruột” dòng sông, như thể đó chỉ là những con số khô khan trên báo cáo.

Cúi đầu nhận tội nhưng…

Cả ba bị cáo đều cúi đầu nhận tội. Tuy nhiên, lời khai của họ lại chứa đựng những lập luận khó chấp nhận. Ông Nguyễn Thanh Bình, cựu Chủ tịch UBND tỉnh, bày tỏ sự hối hận và nhận thức muộn màng. Nhưng ông vẫn cố gắng biện minh cho những quyết định sai lầm của mình là hệ quả của “thiện chí” phát triển địa phương. Về số tiền 250.000 USD nhận từ Lê Quang Bình (cựu Chủ tịch HĐTV Công ty CP Đầu tư Trung Hậu 68), ông Bình khẳng định đó chỉ là quà, và đã trả lại trước khi Lê Quang Bình bị bắt hai tháng.

Bà Trần Anh Thư, cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách Tài nguyên và Môi trường, thừa nhận chiếm hưởng 961 triệu đồng nhưng đổ lỗi cho việc làm theo chỉ đạo cấp trên. Ông Nguyễn Việt Trí, cựu Giám đốc Sở TN-MT tỉnh, cho biết nhận hơn 3 tỷ đồng nhưng số lần nhận tiền chỉ là 17, chứ không phải 20 lần như cáo trạng. Điều đáng chú ý là cả ba bị cáo đều nhất loạt phủ nhận việc không biết độ sâu đáy sông đã vượt quá mức cho phép.

Lời tố cáo của dòng sông

Công ty Trung Hậu 68 đã ngang nhiên bỏ qua việc lập báo cáo đánh giá tác động môi trường khi điều chỉnh công suất khai thác cát. Ông Nguyễn Thanh Bình, với tư cách Chủ tịch UBND tỉnh lúc đó, đã chỉ đạo cấp dưới làm tờ trình xin miễn lập báo cáo này với Thủ tướng Chính phủ, nhưng không được chấp thuận.

Nhóm lợi ích này vẫn không từ bỏ. Họ thuê Trung tâm Quan trắc thuộc Sở TN-MT tỉnh An Giang đo đạc đáy sông, kết quả cho thấy nhiều khu vực bị hút xuống âm 26-27m, sâu hơn mức cho phép hơn 10m. Thay vì khắc phục, họ lại chỉnh sửa bản đồ đáy sông để hợp thức hóa sai phạm. Lê Quang Bình đã dùng hàng trăm ngàn USD để “cảm ơn” các quan chức đã che giấu sự thật. Những đồng tiền hối lộ được trao đi trong âm thầm, nhưng hậu quả để lại là những hố sâu hoắm giữa lòng quê nghèo.

Sự hối hận muộn màng?

Trước tòa, các bị cáo liên tục lặp lại rằng “Chúng tôi không cố ý”, “Mọi thứ đều vì sự phát triển…”. Nhưng liệu có sự phát triển nào đánh đổi bằng sự cạn kiệt tài nguyên và những vết thương không thể lành trên dòng sông quê hương?

Câu hỏi của chủ tọa: “Bị cáo suy nghĩ gì về việc phải làm đúng cương vị của mình?”, đã khiến bị cáo Nguyễn Việt Trí cúi đầu im lặng. Câu hỏi này, nếu được đặt ra với các bị cáo khác, có lẽ cũng chỉ nhận được những cái cúi đầu. Họ có thể nói không biết, không nắm rõ, chỉ làm theo quy trình, nhưng chính sự nhắm mắt làm ngơ của họ đã dẫn đến thảm họa môi trường.

Những giọt nước mắt ăn năn, hay nỗi sợ hãi trước bản án của các bị cáo không thể xóa nhòa những sai phạm nghiêm trọng. Những vết thương trên dòng sông hiền hòa sẽ còn rỉ máu, không chỉ vì lòng tham, mà còn vì sự bội tín của những người từng nắm giữ quyền lực quản lý, bảo vệ dòng sông.

Tại bục khai báo của TAND TP HCM, khi 3 cựu lãnh đạo tỉnh An Giang thuật lại những sai phạm của mình, điều khiến những người dự khán nhói lòng nhất là cách mà cả 3 thản nhiên kể về những khúc sông bị “rút ruột” như thể đó chỉ là những con số vô hồn trên báo cáo.

Cúi đầu nhận tội

Cả 3 bị cáo đều cúi đầu nhận sai. Nhưng trong từng lời khai, mỗi người có một cách lý giải mà theo họ không hẳn là… sai. Cựu Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thanh Bình nói về sự hối hận, về nhận thức muộn màng của mình. Nhưng giữa những câu chữ xót xa đó, vẫn ẩn chứa lập luận rằng những quyết định sai lầm chỉ là hệ quả của một quá trình đầy “thiện chí” để… phát triển địa phương.

Về khoản tiền 250.000 USD nhận từ Lê Quang Bình – cựu Chủ tịch HĐTV Công ty CP Đầu tư Trung Hậu 68 (Công ty Trung Hậu 68), cựu quan chức tỉnh khẳng định mình không hề vòi vĩnh hay yêu cầu. Ông nói khi nhận tiền chỉ nghĩ đơn thuần đó là quà. Nhưng sau nhiều trăn trở, ông đã trả lại, thậm chí còn trả trước khi Lê Quang Bình bị bắt 2 tháng.

Cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang phụ trách lĩnh vực tài nguyên và môi trường (TN-MT), bị cáo Trần Anh Thư, thừa nhận đã chiếm hưởng 961 triệu đồng nhưng vẫn khăng khăng rằng sai phạm của mình là vì làm theo chỉ đạo của cấp trên.

Còn bị cáo Nguyễn Việt Trí, cựu Giám đốc Sở TN-MT tỉnh, cho biết có nhận hơn 3 tỉ đồng nhưng số lần nhận tiền không phải 20 như cáo trạng mà chỉ… 17 lần!

Còn điều mà cả 3 cựu lãnh đạo cùng phủ nhận đó là họ “không biết” độ sâu đáy sông tại khu vực mỏ cát đã vượt mức cho phép.

Lời tố cáo của… dòng sông

Theo quy định, khi điều chỉnh công suất khai thác cát, doanh nghiệp phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường. Nhưng Công ty Trung Hậu 68 đã ngang nhiên bỏ qua bước này. Với tư cách là Chủ tịch UBND tỉnh lúc bấy giờ, ông Nguyễn Thanh Bình đã chỉ đạo cấp dưới soạn thảo tờ trình gửi Thủ tướng Chính phủ xin miễn lập báo cáo đánh giá tác động môi trường. Việc này không được Trung ương chấp thuận.

Nhóm lợi ích này không bỏ cuộc, họ tiếp tục tìm cách hợp thức hóa số liệu. Họ thuê Trung tâm Quan trắc thuộc Sở TN-MT tỉnh An Giang đo đạc đáy sông để lập báo cáo. Kết quả cho thấy nhiều khu vực đã bị hút xuống âm 26 đến âm 27 m – sâu hơn mức cho phép hơn 10 m. Thay vì dừng lại để khắc phục, những quan chức này lại chọn cách chỉnh sửa bản đồ đáy sông, hợp thức hóa sai phạm…

Và nhằm tri ân những quan chức đã giúp che giấu sự thật, Lê Quang Bình dùng hàng trăm ngàn USD để “cảm ơn”. Những đồng tiền hối lộ được trao đi trong lặng lẽ. Nhưng những vết thương của dòng sông lại không thể giấu kín. Sau cuộc tận thu, thứ duy nhất còn lại là những hố sâu hoắm giữa lòng quê nghèo.

Các bị cáo tại tòa

Đứng trước HĐXX, điều ấy dường như vẫn không đủ sức nặng để các bị cáo thôi lặp lại rằng: “Chúng tôi không cố ý”, “Mọi thứ đều vì sự phát triển…!”. Nhưng sự phát triển nào lại đánh đổi bằng sự cạn kiệt tài nguyên, sự phát triển nào lại để lại những vết thương không bao giờ lành trên dòng sông quê hương bao đời hiền hòa?

Trong quá trình xét xử, một câu hỏi của chủ tọa khiến bị cáo Nguyễn Việt Trí cúi đầu, phòng xử cũng lặng đi: “Bị cáo suy nghĩ gì về việc phải làm đúng cương vị của mình?”.

Và có lẽ nếu câu hỏi này được đặt ra với những cựu lãnh đạo khác trong vụ án, câu trả lời cũng chỉ là những cái cúi đầu. Họ có thể nói rằng mình không biết, không nắm rõ, chỉ làm theo quy trình nhưng sự thật là chính sự nhắm mắt làm ngơ của họ đã khiến tài nguyên môi trường bị tàn phá.

Khi nhắc đến gia đình, vợ con, bị cáo Trí bật khóc, mong được HĐXX xem xét khoan hồng để có cơ hội sửa sai, để được sớm trở về với gia đình. Còn cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh thì nghẹn ngào, gửi lời xin lỗi đến Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh An Giang và gia đình – những người đã đặt niềm tin vào mình. Bị cáo đau đớn nói: “Vì một phút thiếu suy xét, bị cáo đã mắc sai lầm nghiêm trọng để rồi phải đứng nơi này. Nhưng… tòa án lương tâm và nỗi nhục nhã của gia đình muôn đời không thể rửa sạch”.

Những giọt nước mắt ấy có thể là sự ăn năn, có thể là nỗi sợ hãi khi đối diện bản án. Nhưng dù là gì đi nữa, cũng không thể rửa sạch những sai lầm đã gây ra.

Những vết thương trong lòng con sông hiền hòa bao đời sẽ còn rỉ máu, không chỉ bởi những hố sâu hoắm do lòng tham cào xé, mà còn bởi sự bội tín của những người từng nắm trong tay quyền lực quản lý, bảo vệ dòng sông.

Bài và ảnh: TRẦN THÁI