Thị trường trạm sạc xe điện Việt Nam đang có sự tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi sự ưa chuộng ngày càng tăng đối với xe điện (EV) của người tiêu dùng. Đây cũng là cơ hội cho các doanh nghiệp khối tư nhân đẩy mạnh khai thác tìm kiếm cơ hội.

Tiềm năng của thị trường

Các Hiệp định thương mại giữa Việt Nam và các quốc gia khác trên thế giới có thể đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng ngành xe điện của Việt Nam. Có mạng lưới FTA lớn trong số các nước ASEAN, Việt Nam có thể tiếp cận công nghệ, kiến ​​thức và quan hệ đối tác tiên tiến với các thị trường xe điện khác, từ đó nâng cao hơn nữa năng lực của mình.

Đặc biệt, khi mối quan tâm về môi trường trở nên nổi bật tại Việt Nam, có sự chuyển dịch đáng chú ý sang việc áp dụng EV như một phương tiện giao thông thân thiện với môi trường hơn. Hơn nữa, việc triển khai các hệ thống phân phối điện số hóa ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang thúc đẩy tăng trưởng thị trường. Các hệ thống này tăng cường cơ sở hạ tầng cần thiết để triển khai trạm sạc hiệu quả, tạo ra môi trường thuận lợi cho thị trường EV phát triển mạnh.

Những tiến bộ công nghệ liên tục trong công nghệ sạc EV cũng đang góp phần vào triển vọng tích cực của thị trường Việt. Những tiến bộ này dẫn đến các giải pháp sạc nhanh hơn và thuận tiện hơn, nâng cao trải nghiệm sở hữu EV nói chung.

Hơn nữa, các sáng kiến ​​của Chính phủ nhằm phát triển các tiêu chuẩn và cung cấp tài trợ cho việc thành lập các trạm sạc EV đang đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng thị trường.

Các sáng kiến ​​này khuyến khích sự phát triển của cơ sở hạ tầng sạc và hỗ trợ hệ sinh thái EV. Ngoài ra, các khoản đầu tư đáng kể của các doanh nghiệp mới vào việc mở rộng mạng lưới trạm sạc trên khắp các khu vực địa lý rộng lớn trên lãnh thổ Việt Nam đang thúc đẩy tăng trưởng chung của thị trường.

Thách thức trong phát triển “mạch máu” cho xe điện

Cơ sở hạ tầng trạm sạc mạnh mẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhu cầu ngày càng tăng đối với EV khi ngành giao thông vận tải hướng tới mục tiêu phi carbon. Tuy nhiên, có một số thách thức trong phát triển cơ sở hạ tầng cho EV.

Một số thách thức chính đối với các trạm sạc xe điện tập trung vào các vấn đề kỹ thuật trong khi sạc và công nghệ trạm sạc.

Đầu tiên, có những vấn đề về khả năng tương thích của bộ sạc và tiêu chuẩn hóa. Người lái xe cần biết một cách đáng tin cậy xem có bộ sạc phù hợp tại trạm sạc EV cho xe của họ hay không.

Tiếp đến, sạc nhanh là nhu cầu chính của người tiêu dùng, tạo ra nút thắt cổ chai đối với việc áp dụng EV và các trạm sạc xe điện. Mặc dù công nghệ trạm sạc phát triển nhanh chóng, nhiều trạm sạc xe điện vẫn chưa hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu và câu hỏi cạnh tranh về giá.

Những vấn đề kỹ thuật này có thể làm chậm quá trình người tiêu dùng tiếp nhận xe điện. Lo lắng về phạm vi hoạt động là mối quan tâm hàng đầu của nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là ở những vùng nông thôn không có cơ sở hạ tầng sạc phù hợp. Nếu bộ sạc chậm và không tương thích, người tiêu dùng có thể ít có khả năng cân nhắc thay thế các loại xe ICE gây ô nhiễm.

Hơn nữa, những hạn chế về pin có thể đặt ra thêm những thách thức kỹ thuật cho lĩnh vực vận tải bền vững. Những hạn chế này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và tuổi thọ của bộ sạc, cản trở khả năng sạc nhanh và có khả năng dẫn đến tăng chi phí và nhu cầu bảo trì.

Một vấn đề về khả năng tiếp cận và thách thức kỹ thuật khác là việc chưa chuẩn hóa các ứng dụng. Khía cạnh này của công nghệ trạm sạc là một nút thắt quan trọng khác đối với các trạm sạc xe điện. Nhiều công ty cung cấp dịch vụ sạc EV trên đường, mỗi công ty có ứng dụng riêng cho phép người lái xe truy cập vào trạm sạc và trả tiền khi sử dụng.

Bên cạnh việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc tương đối, còn có những lo ngại về việc bổ sung quá nhiều công suất vào lưới điện. Lưới điện phải có khả năng ứng phó với nhu cầu tăng đột biến hiện tại và tương lai về sạc EV để tránh tình trạng thiếu điện tiềm ẩn.

Cơ sở hạ tầng và môi trường xung quanh các trạm sạc xe điện và phương tiện giao thông bền vững, còn có những rào cản về kinh tế và quy định đang chứng tỏ là thách thức không nhỏ đối với ngành này.

Cơ sở hạ tầng sạc xe điện rất tốn kém để lắp đặt và bảo trì. Pin cần được thay thế theo thời gian và chi phí vốn ban đầu có thể cao. Cơ sở hạ tầng và công nghệ sạc phải được cập nhật liên tục, gây ra thêm chi phí vòng đời cho các nhà khai thác. Chi phí có thể được chuyển sang người tiêu dùng, nhưng những người tiêu dùng đó có thể không muốn trả chi phí sạc cao hơn ngoài chi phí mua xe điện mới.

Những rào cản về quy định khác có thể tính đến như quy định sử dụng đất, phê duyệt tiện ích và giấy phép cũng có thể khó khăn và tốn kém để giải quyết. Các khuôn khổ pháp lý này rất cần thiết trong việc định hình sự phát triển của các trạm sạc xe điện và khác nhau ở mỗi quốc gia.

Cơ hội cho doanh nghiệp

Tại Việt Nam, trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia chưa có quy chuẩn đối với hệ thống trạm sạc xe điện. Do đó việc ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn về yêu cầu thiết kế, lắp đặt, vận hành đối với trụ sạc điện cho xe điện là rất cần thiết để doanh nghiệp có thể tự tin đầu tư phát triển.

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho xe điện và trạm sạc điện không chỉ là công cụ giúp cho quản lý nhà nước mà còn góp phần định hướng cho các nhà sản xuất, lắp ráp ô tô và ngành công nghiệp hỗ trợ trong việc bảo vệ và khuyến khích người tiêu dùng sử dụng các phương tiện giao thông giảm phát thải.

Trước thực trạng Việt Nam còn thiếu những quy chuẩn, tiêu chuẩn cụ thể, các quy định về vị trí, địa điểm để xây dựng những trụ, trạm sạc điện, Bộ Khoa học và Công nghệ đang lấy ý kiến góp ý về dự thảo Thông tư ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện.

Tháng 4/2024 Bộ KH&CN đã ban hành Thông tư sửa đổi bổ sung quy định về đo lường đối với phương tiện nhóm 2 với nội dung bổ sung “thiết bị đo điện năng sạc pin xe điện” và ban hành kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn Kỹ thuật quốc gia năm 2024 trong đó, Bộ đang xây dựng 8 tiêu chuẩn Việt Nam về ổ cắm điện, sạc điện đối với phương tiện giao thông xanh. Tuy nhiên, trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam chưa có quy chuẩn Việt Nam đối với hệ thống trạm sạc xe điện.

Để giải quyết vấn đề này, trong Dự thảo Thông tư ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện có nhiều điểm giải quyết thực trạng hiện tại. Dự thảo nếu Quy chuẩn quy định các yêu cầu kỹ thuật về an toàn đối với trụ sạc xe điện dùng để sạc điện cho xe điện (gọi tắt là EV) có điện áp cấp danh định đến 1.000 V xoay chiều (AC) hoặc đến 1.500V một chiều (DC) và điện áp ra danh định đến 1.000V AC hoặc 1.500V DC và áp dụng cho xe điện có thể sạc điện từ nguồn điện bên ngoài.

Quy chuẩn kỹ thuật áp dụng đối với trụ sạc xe điện, cho các loại xe ô tô điện, kể cả các xe ô tô điện hybrid kiểu sạc ngoài (PHEV), lấy hoàn toàn hoặc một phần năng lượng của xe từ các hệ thống lưu trữ năng lượng sạc lại được (RESS) lắp trên xe.

Thị trường xe điện của Việt Nam đã chứng kiến ​​sự tăng trưởng đáng kể, với doanh thu thị trường ước tính khoảng 3 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến ​​sẽ tăng gần gấp đôi lên 7 tỷ USD vào năm 2030, tăng trưởng ở tốc độ CAGR là 18% trong giai đoạn dự báo (2025–2030). Có thể thấy tiềm năng của thị trường xe điện là rất lớn và tỉ lệ thuận với nhu cầu của phát triển trạm sạc.

Hiện Chính phủ đã ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg, tập trung vào quá trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực giao thông vận tải Quyết định này nhấn mạnh vào việc mở rộng sản xuất xe điện trong nước, hỗ trợ các nhà sản xuất và ưu tiên phát triển mạng lưới sạc xe điện trên toàn quốc, đặc biệt là ở các khu vực đô thị và dọc theo các tuyến giao thông chính.

Quyết định này cũng nêu rõ một kế hoạch đầy tham vọng nhằm đạt được mục tiêu điện khí hóa 100% tất cả các phương tiện giao thông vào năm 2050, với các trạm sạc có thể tiếp cận ở mọi khu vực trên cả nước.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đưa ra các ưu đãi tài chính như giảm thuế và miễn lệ phí đăng ký để khuyến khích chuyển đổi khỏi các loại xe động cơ đốt trong (ICE) truyền thống.

Với những thay đổi hỗ trợ về mặt chính sách, mặc dù số lượng trạm sạc điện đang gia tăng đáng kể theo từng năm, thị trường vẫn cần tiếp tục bổ sung các giải pháp để nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng hiện có của Việt Nam với sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân.

Tại Việt Nam, VinFast đang là đầu tàu với hệ thống trạm sạc rộng khắp cả nước. Ngoài VinFast, các công ty cung cấp trạm sạc xe điện tại Việt Nam đang chia thành một số nhóm phát triển trạm sạc.

Đầu tiên là trạm sạc chính hãng. Nhóm này chủ yếu là trạm sạc tại đại lý và bán sạc tại nhà cho khách hàng sở hữu xe. Nhóm thứ hai là trạm sạc công cộng có thể kể đến EV One, EverCharge. Nhóm thứ 3 là nhóm cung cấp sạc tại nhà, công ty có thể kế đến như EverEV, GreenCharge, Star Charge, Autel…

Mới đây, TMT Motors, sau nhiều tranh cãi cũng đã quyết định tham gia phát triển hệ thống trạm sạc xe điện. Đáng chú ý, hệ thống này không chỉ phục vụ xe của TMT Motors mà còn mở cửa cho các hãng xe điện khác. Mục tiêu của TMT Motors là triển khai 30.000 trạm sạc trên toàn quốc, bao gồm trạm sạc nhanh, tiêu chuẩn và tích hợp các dịch vụ tiện ích khác.

Trước đó, Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power) cũng tuyên bố việc trở thành đơn vị cung cấp trạm sạc xe điện uy tín trên toàn quốc. Công ty đã triển khai các trạm sạc tại một số địa phương và dự kiến mở rộng mạng lưới trong thời gian tới.

Mạnh nhất phải kể đến V-Green, công ty con của VinFast. Công ty này đã triển khai mô hình trạm sạc nhượng quyền, lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam. Mô hình này cho phép các doanh nghiệp và cá nhân sở hữu mặt bằng tham gia vào việc phát triển hạ tầng trạm sạc, góp phần mở rộng mạng lưới trạm sạc trên toàn quốc. V-Green cam kết chia sẻ doanh thu với các đối tác nhượng quyền, tạo ra cơ hội kinh doanh mới cho các cá nhân và doanh nghiệp có nhu cầu hợp tác.

Với những bước ngoặt lớn thế thị trường và sự bùng nổ của doanh số các loại xe điện, xe hybrid sạc điện, sân chơi phát triển trạm sạc điện tại thị trường Việt đang có rất nhiều dư địa để các doanh nghiệp tham gia phát triển, cạnh tranh.

Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ hạ tầng trạm sạc trong thời gian tới khi ngày càng nhiều doanh nghiệp tham gia sân chơi. Điều này không chỉ thúc đẩy sự chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh mà còn tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh mới trong lĩnh vực năng lượng và công nghệ.