🔥 ĐBQH lên tiếng: Bỏ quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND – Ai sẽ bảo vệ người dân? #ĐBQH #ChấtVấn #TAND #VKSND

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn Đà Nẵng) phản đối việc loại bỏ quyền chất vấn của HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND. Bà cho rằng, quyết định này sẽ khiến TAND, VKSND khu vực trở thành cơ quan tư pháp duy nhất nằm ngoài sự giám sát trực tiếp. Liệu người dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai nếu không còn cơ chế chất vấn? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết! 🌐

“TAND, VKSND khu vực sẽ là cơ quan tư pháp duy nhất nằm ngoài chất vấn?”

Nêu ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn Đà Nẵng) bày tỏ sự không đồng tình với 2 lý do bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND được Ban soạn thảo nêu. 

Theo đại biểu, Ban soạn thảo đưa ra lý do, sắp tới, theo chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sẽ không tổ chức TAND và VKSND cấp huyện mà thay thế bằng các TAND, VKSND khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn. Lý do thứ hai là, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, HĐND vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương (bao gồm giám sát hoạt động của TAND, VKSND và các cơ quan Nhà nước khác trên địa bàn) và HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.

Nữ đại biểu cho rằng, lý do thứ 2 mâu thuẫn với lý do thứ nhất. Cụ thể, theo dự thảo nghị quyết, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND, VKSND khu vực, vẫn còn TAND, VKSND cấp tỉnh thì rất khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri, vì cử tri không còn được quyền chất vấn người đứng đầu 2 cơ quan này như Hiến pháp 2013 quy định. Còn TAND, VKSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐND là đại diện. 

“Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND? Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ? Và nếu vậy thì trước khi thông qua mô hình TAND, VKSND khu vực, đề nghị Quốc hội xem xét kỹ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này”, đại biểu Kim Thúy nêu ý kiến.

Cũng theo đại biểu đoàn Đà Nẵng, nếu đã cho rằng TAND, VKSND khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn thì thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của HĐND đối với những cơ quan tư pháp đó ở mức nào? Phải chăng thẩm quyền ấy chỉ ngang với thẩm quyền giám sát đối với các doanh nghiệp trung ương đóng trên địa bàn? 

“Điều đáng quan ngại nhất là lập luận của Ban soạn thảo đã đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp lý rất khác nhau. Giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn – vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm về lời trả lời của mình. Không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề, đối thoại công khai với đại biểu và cử tri. Trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, Nhân dân địa phương yêu cầu thông tin, trao đổi trực tiếp với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND. Do đó, nhận định rằng “HĐND vẫn giám sát được” là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát”, đại biểu nêu rõ.

Nêu lập luận thực tiễn, đại biểu Kim Thúy cho rằng, nếu chưa nói đến trường hợp oan sai, mà chỉ nói đến những trường hợp bản án, quyết định của TAND tuyên không rõ, thì sẽ gây khó khăn cho việc thi hành án. 

“Theo một bài báo mới đăng trên cơ quan báo chí của một tỉnh, thống kê của 3 ngành VKS, TAvà THADS, trong thời gian qua, tỉnh này có 28 vụ việc bản án, quyết định của toà tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc THADS, trong đó 11 vụ có KSV tham gia kiểm sát xét xử (chiếm 39,2%). Trong những trường hợp như vậy, nếu đại biểu HĐND chỉ có quyền kiến nghị thì kiến nghị ấy có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai trước kỳ họp HĐND không?”, đại biểu nêu dẫn chứng cụ thể.

Với những lập luận đã nêu, đại biểu Kim Thúy đề nghị Quốc hội giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND trong Hiến pháp. Trên cơ sở đó luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới.

“Đây chính là cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước và nội dung này hiện chưa phát sinh vướng mắc”, bà Thúy nói.

Các cơ quan Nhà nước phải chịu sự giám sát của nhân dân

Nhiều ý kiến ĐBQH đồng tình cho rằng, việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND rõ ràng là đi ngược lại với Nghị quyết số 27-NQ/TW về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. 

Nghị quyết 27 nhấn mạnh yêu cầu bảo đảm quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực bên trong mỗi cơ quan và giữa các cơ quan Nhà nước. Nghị quyết cũng đòi hỏi, sự kết hợp chặt chẽ, hiệu quả các cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực Nhà nước của Ðảng, Nhà nước và Nhân dân; thực hiện đầy đủ nguyên tắc tập trung dân chủ, trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch trong từng cơ quan Nhà nước.

Đồng quan điểm với đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn Đà Nẵng), đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn) nhấn mạnh, chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan Nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước Đại biểu dân cử và Nhân dân. Nếu cho rằng việc chất vấn của ĐB HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của ĐBQH đối với Chánh án TANDTC và Viện trưởng VKSNDTC.

“Chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố  của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp”, đại biểu Nghĩa nhấn mạnh.

Cũng theo đại biểu đoàn Lạng Sơn, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật TCTAND và Luật sửa đổi, bổ sung Luật TCVKSND trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này thì mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Như vậy, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho ĐB HĐND cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi.

Khẳng định sự đồng tình với 2 ý kiến đại biểu nêu trên, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Đoàn Bình Dương) kiến nghị, cần cân nhắc thật kỹ vì thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân vẫn tổ chức theo cấp tỉnh và khu vực tại địa phương: “Tôi kiến nghị vẫn giữ nguyên chủ thể này được chất vấn như trong Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) tại khoản 5 Điều 33. Đồng thời tôi kiến nghị bổ sung thêm đối tượng được chất vấn là: “các cơ quan Nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương” vào đối tượng được đại biểu HĐND chất vấn tại khoản 2 Điều 115”.

Đại biểu cho rằng, đại biểu HĐND được chất vấn đối với các cơ quan Nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương, sẽ giúp cho việc thực hiện trách nhiệm giải trình trong thực hiện chính sách, pháp luật và thực thi công vụ trên địa bàn được tốt hơn. Đồng thời, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh cho các địa phương và bộ, ngành trung ương, trong đó có các cơ quan ngành dọc của Trung ương tại địa phương, việc mở rộng đối tượng được chất vấn của đại biểu dân cử sẽ giúp cho HĐND nói riêng, cơ quan Nhà nước cấp trên tăng cường giám sát, kiểm soát tốt việc thực hiện quyền lực Nhà nước tại địa phương. Ngoài ra, thông qua chất vấn của đại biểu HĐND, làm rõ trách nhiệm, giải pháp của UBND, các cơ quan Nhà nước có liên quan, trong thi hành pháp luật và thực hiện phát triển kinh tế – xã hội.

Đại biểu Ngọc Xuân cũng dẫn chứng, tại khoản 2 điều 8 Hiến pháp năm 2013, quy định “Các cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng Nhân dân, tận tụy phục vụ Nhân dân, liên hệ chặt chẽ với Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của Nhân dân; kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền”. 

Điều này nhấn mạnh các cơ quan Nhà nước phải chịu sự giám sát của Nhân dân (không có giới hạn phạm vi là cơ quan nào) mà  đại biểu HĐND là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân địa phương, vì vậy các cơ quan Nhà nước tại địa phương chịu sự giám sát của Nhân dân thông qua chất vấn của đại biểu là phù hợp với các quy định khác của Hiến pháp. 

“Thời gian qua, việc chất vấn, trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND là một trong những hình thức giám sát hữu hiệu trong hoạt động của Hội đồng nhân dân, nhất là ở cấp tỉnh, qua đó, nâng cao ý thức và tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ. Vì vậy, tôi cho rằng, có cơ sở pháp lý và thực tiễn cần thiết kiến nghị Quốc hội xem xét, nghiên cứu mở rộng đối tượng được chất vấn của đại biểu HĐND tại địa phương trong Hiến pháp”, đại biểu Ngọc Xuân kiến nghị.

VOV.VN – Việc thành lập các Tòa chuyên trách như Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ tại các Tòa án khu vực sẽ góp phần đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, đồng thời bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.