Ông Nguyễn Duy Lộ, nguyên Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) trò chuyện về những câu chuyện từ những năm 1975, với những quyết định mà ông đã tham gia và những khoảnh khắc lịch sử mà không phải ai cũng có thể chứng kiến.
Ông Lộ kể, sau khi tiếp quản Ngân hàng Quốc gia Sài Gòn, dưới sự điều hành của Ủy ban quân quản, công tác kiểm kê tài sản được thực hiện. Một trong những tài sản quý giá nhất mà chính quyền cũ để lại chính là 16 tấn vàng.
Số vàng này không chỉ là tài sản vật chất mà còn là một phần của chiến lược kinh tế khẩn cấp trong thời kỳ đất nước đang phải đối mặt với vô vàn khó khăn.
Sau khi chính quyền cách mạng tiếp quản, Ngân hàng Nhà nước tiếp nhận và đưa số vàng này về Hà Nội.
Điều bất ngờ, số vàng đưa về Hà Nội không chỉ dừng lại ở 16 tấn, mà lên tới… 40 tấn.
Ông Lộ lý giải, trong số 40 tấn vàng được đưa về Hà Nội, 16 tấn vàng là của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, số còn lại đến từ các tổ chức tài chính và một phần vàng do người dân bỏ lại khi cuộc chiến tranh kết thúc.
Nguyên Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Ngoại thương Nguyễn Duy Lộ.
Đưa về Hà Nội, vàng được giữ nguyên vẹn ở kho bạc của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, lúc này đất nước đang trong tình trạng vô cùng khó khăn: Nền kinh tế suy sụp, nợ quốc tế, và dân chúng thì đói nghèo, thiếu thốn. Thêm vào đó, các cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới nổ ra ở phía Bắc và phía Nam, tình hình càng trở nên căng thẳng.
Chính vì vậy, chính phủ quyết định thực hiện một trong những biện pháp để đối phó với tình trạng này: Bán vàng!
“Thời điểm ấy, đất nước nghèo đến mức mà nếu không bán vàng, không có cách nào để cứu vãn nền kinh tế,” ông Lộ kể lại với giọng trầm tư.
Chính phủ giao cho Vietcombank, ngân hàng duy nhất lúc đó có nhiệm vụ đối ngoại, thực hiện việc bán vàng. Vào thời điểm này, Vietcombank vẫn là ngân hàng độc quyền về ngoại hối, có nhiệm vụ quản lý các giao dịch tài chính quốc tế của Nhà nước.
Để thực hiện thương vụ này, ông Nguyễn Duy Lộ và ông Nguyễn Văn Dễ (hồi đó đều là Phó Giám đốc Vietcombank), hai chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực ngân hàng và quan hệ quốc tế, được giao nhiệm vụ đặc biệt. Cả hai đều học tại Liên Xô, nơi có quan hệ mật thiết với Việt Nam trong những năm 1970.
Chính phủ giao cho ông Dễ nhiệm vụ đi Liên Xô để liên hệ với Ngân hàng Ngoại thương Liên Xô, một trong những tổ chức tài chính lớn vào thời điểm đó, nhằm tìm cách bán vàng và nhập khẩu đô la cho Việt Nam.
“Chúng tôi được giao nhiệm vụ tìm cách xuất khẩu vàng để bán lấy ngoại tệ. Ông Dễ có nhiệm vụ lo phần quốc tế, được cấp hộ chiếu ngoại giao, đi đi, về về. Tôi tham gia vào khâu kiểm kê vàng ở trong nước”, ông Lộ nhớ lại.
Cuối năm 1978, ông Dễ lên đường sang Liên Xô để lo thủ tục. Theo kế hoạch, ông Dễ phải có mặt trước tại Liên Xô chờ nhận vàng.
Ở lại Việt Nam, ông Lộ là thành viên của Hội đồng kiểm kê Quốc gia. Hội đồng kiểm kê có nhiệm vụ kiểm kê lại toàn bộ số vàng, ghi chép chi tiết ký hiệu, nguồn gốc vàng. Ông Lộ cũng là người được giao nhiệm vụ theo sát từng bước quá trình vận chuyển vàng từ kho ngân hàng ra sân bay.
Chuyến bay đầu tiên cất cánh vào ngày 1/12/1979 với 101 hòm vàng, nặng 4.455 kg.
Sự căng thẳng và cẩn trọng trong từng bước di chuyển vàng ra khỏi nước được thể hiện rõ trong lời kể của ông Lộ: “Vàng từ kho được chở bí mật bằng xe của Ngân hàng Nhà nước, tôi phải đi theo sát. Chỉ khi vàng đã lên máy bay, tôi mới thở phào nhẹ nhõm. Sau khi vàng đến Liên Xô, Ngân hàng Ngoại thương Liên Xô tiếp nhận, xe của họ đến sân bay để đưa vàng về kho”.
Tuy nhiên, sự việc không đơn giản như dự tính. Số vàng khi đến Liên Xô không đủ tiêu chuẩn quốc tế để có thể bán ngay. Ngân hàng Ngoại thương Liên Xô yêu cầu phải tái chế vàng để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này gây ra một số trục trặc và làm chậm quá trình bán vàng, trong khi nhu cầu ngoại tệ ở Việt Nam đang rất cấp bách.
“Lúc này, chúng tôi không thể chờ đợi được nữa. Chính phủ yêu cầu phải có tiền ngay để trả nợ quốc tế và nhập khẩu nguyên liệu, hàng hóa cho sản xuất. Vì vậy, chúng tôi quyết định vay 100 triệu USD, lấy số vàng đó làm tài sản thế chấp,” ông Lộ giải thích.
Mặc dù chính Liên Xô cũng không có đủ USD, họ đã đứng ra giúp Việt Nam vay mượn qua các thủ tục quốc tế.
Chưa kịp bán vàng, nhưng chính phủ đã có được ngoại tệ từ khoản vay này, giúp giải quyết phần nào tình hình tài chính khẩn cấp. Theo ông Lộ, vào thời kỳ đó, mọi giao dịch ngoại tệ đều phải qua Ngân hàng Ngoại thương, và ngân hàng này là đơn vị đứng ra nhận nợ và hạch toán các khoản vay quốc tế.
Đến năm 1984, sau thời gian tái chế và xử lý các thủ tục, số vàng được bán gần hết và thu về hơn 500 triệu USD – số tiền cực kỳ quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế bao cấp. Khoản tiền này đã giúp chính phủ trả dần các khoản nợ quốc tế và nhập khẩu các hàng hóa thiết yếu cho sự phát triển.
Tuy nhiên, khi Liên Xô sụp đổ vào đầu thập niên 90, khoảng 4-5 tấn vàng vẫn chưa kịp bán hết. Đến khi đó, Việt Nam đã lấy lại số vàng này, kết thúc hành trình dài của 40 tấn vàng.
Số phận 40 tấn vàng sau giải phóng là một chương trong lịch sử ngân hàng và kinh tế Việt Nam. Đó không chỉ là câu chuyện về tài chính, mà còn là minh chứng cho sự quyết đoán và khéo léo của những người lãnh đạo trong một thời kỳ đầy khó khăn.
Từ quyết định bán vàng để cứu nền kinh tế, đến những chuyến bay chở vàng ra nước ngoài trong bí mật, và những thách thức trong việc vay mượn tài chính quốc tế, câu chuyện này cho thấy sự sáng suốt và khả năng vượt qua khó khăn của Việt Nam trong những năm đầu sau giải phóng.
Và cũng chính từ hành trình của 40 tấn vàng này, chúng ta nhận ra rằng sự tồn tại và phát triển của một quốc gia không chỉ phụ thuộc vào tài sản vật chất mà còn vào khả năng sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả, linh hoạt trong việc đối phó với những tình huống cam go.
Khám phá thêm từ Rao vặt giá tốt
Đăng ký để nhận các bài đăng mới nhất được gửi đến email của bạn.